Gespreid reizen stimuleren loont: lessen uit de pilot bij ProRail

Spitsspreiden: dé uitdaging voor werkgevers in het Stationsgebied

De grootste werkgevers in het stationsgebied Utrecht werken sinds 2023 samen onder de vlag van North Star 2025 en hebben de ambitie om een CO2-reductie van 50% te realiseren in 2025 ten opzichte van 2019. Ze richten zich op vier ambitieuze doelen: meer medewerkers op de fiets, het stimuleren van openbaar vervoer, inzetten op flexibel werken en het spreiden van reisbewegingen. Hoewel er op de meeste doelen al flinke vooruitgang is geboekt, blijft gespreid reizen een belangrijk aandachtspunt. Daarom heeft ProRail als eerste werkgever in het Stationsgebied het initiatief genomen om met de pilot spitsspreiden te onderzoeken en toetsen met welke interventies zij medewerkers kunnen motiveren om buiten de spits te reizen.

Quickscan: hoe zag de pilot van ProRail eruit?

• Duur interventieperiode: 4 maanden 

• Aantal deelnemers: 200 medewerkers 

• Aantal afdelingen: 3 

• Gewenst gedrag: medewerkers die met de trein reizen, reizen op dinsdag en donderdag buiten de spits

• Aantal focusgroepen: 3 bijeenkomsten om ervaringen op te halen en interventies aan te scherpen

• Aantal vragenlijsten: 1x vooronderzoek; 3x meetmomenten

Met concrete handelingsperspectieven wordt spitspreiden makkelijker

ProRail werkte samen met een gedragsexpert en mobiliteitscoach van Goedopweg om de pilot vorm te geven. Bij ProRail stond één interventie centraal in de pilot: deelnemers concrete handelingsperspectieven geven waarmee ze hun woon-werk reizen kunnen spreiden. Met een focusgroep werden eerst de meest kansrijke ideeën bepaald, die de deelnemers vervolgens tijdens de pilot hebben uitgeprobeerd. Een aantal voorbeelden: 

• Fysieke meetings op dinsdag en donderdag uitsluitend tussen 10.00 en 15.00 uur plannen 

• Buiten de ochtendspits (8.00-9.00 uur) of avondspits (16.30-18.00 uur) reizen 

• Op andere dagen dan dinsdag en donderdag naar kantoor reizen 

• Op een andere manier naar kantoor reizen: lopen of fiets 

• Hybride werkdagen invoeren, bijv. ochtend thuiswerken en middag naar kantoor of andersom 

• Duidelijk beschikbaarheid in agenda aangeven voor fysieke meetings 

• Sporten tijdens de spits met collega’s 

Belangrijkste resultaten van de pilot

Conclusie van de pilot: deelnemers hebben tijdens de pilot vaker de spits gemeden. Een mooi resultaat! Andere opvallende uitkomsten:

• Deelnemers werkten tijdens de pilot vaker deels thuis, deels op kantoor. Zowel tijdens de ochtend – als de avondspits.  

• Teamoverleggen werden verplaatst naar minder drukke momenten, zoals maandag en woensdag.  

• Door vaker over spreiden te praten en doordat collega’s en leidinggevenden het goede voorbeeld gaven, werden deelnemers zich veel bewuster van de mogelijkheden die ze hebben om hun reisgedrag aan te passen.

ProRail onderzoekt op dit moment hoe ze de lessen uit de pilot kunnen meenemen in het huidige hybride werken beleid. Hiermee stimuleren ze medewerkers om – afhankelijk van het werk dat gedaan moet worden – te kiezen om op kantoor of vanuit huis te werken.

Wat kunnen we leren van de pilot van ProRail?

Elke organisatie is anders. Dat betekent dat de interventies van ProRail niet per definitie ook het beste werken voor jouw medewerkers. Als werkgever kun je aan de hand van onderzoek en analyse de meest kansrijke interventies bepalen die passen bij jouw organisatie. Toch zijn er waardevolle inzichten uit de pilot van ProRail die richting kunnen geven.

De belangrijkste lessen:

• Door spreiden onderwerp van gesprek te maken én praktische handelingsperspectieven te bieden, gaan medewerkers bewuster om met hun reisgedrag. 

• Door teammanagers te betrekken, gaat het onderwerp meer leven binnen deelnemende afdelingen. 

• Zichtbare steun en voorbeeldgedrag van leidinggevenden zijn cruciaal voor de acceptatie en bewustwording bij medewerkers. Bijvoorbeeld door als leidinggevende aan te geven dat vertrekken tussen 16.00 en 17.30 heel gewoon is en hier zelf naar te handelen. 

• Verschillende afdelingen hebben uiteenlopende reisgewoonten en behoeften. Het is van belang om interventies zoveel mogelijk op maat te maken voor de verschillende afdelingen.   

• Voor een blijvend gedragseffect is structurele aandacht en sturing op het onderwerp essentieel. Ook moet er aandacht zijn voor eventuele neveneffecten, zoals het op peil houden van de productiviteit en de mogelijkheid voor medewerkers om een goede werkruimte te vinden op kantoor als ze na de spits aankomen.

• Een geïntegreerde aanpak vanuit de hele organisatie is belangrijk voor medewerkers om zich gelegitimeerd te voelen in de keuze om te spreiden.